Kada se razbolimo, jedino što želimo je da nam bude bolje, a što se dijagnoza ranije postavi, to su veći izgledi da ćemo ozdraviti.
Ljekar opšte prakse ponekad nema dovoljno vremena da uoči razliku između lakšeg oboljenja i teške bolesti, a često se suočava s bolestima s kojima se rijetko sretao. Ponekad je za postavljanje dijagnoze potrebno začuđujuće mnogo vremena, a ovo su neke od bolesti koje se teško otkrivaju.
ENDOMETRIOZA
7,5 godina do dijagnoze
Obično se pogrešno dijagnostikuje kao problematična menstruacija kod mladih žena, ili sindrom iritabilnog kolona kod starijih žena.
Simptomi: bolne menstruacije, problemi sa varenjem i poremećaj rada bešike, obično tokom trajanja menstruacije, bolni seksualni odnosi, neplodnost.
Ovo bolno stanje nastaje kada se tkivo koje se stvara u materici i izbacuje svakog mjeseca, pojavi na drugim mjestima u tijelu, na primer, oko jajnika ili u crijevima.
Zakasnela dijagnoza je djelimično posledica činjenice da ljekari izbjegavaju preterano lječenje nečega što liči na uobičajene menstrualne bolove.
– Uobičajena praksa je laparoskopija (posmatranje unutrašnosti abdomena pomoću kamere pod anestezijom), a to ne želite da radite ukoliko niste sigurni da je to neophodno, pogotovo ako ste veoma mladi – objašnjava Ertan Saridogan, ginekolog iz Bolnice Univerzitetskog koledža u Londonu.
Kako da saznate da li imate endometriozu: Ako se simptomi obično javljaju u vrijeme menstruacije i ako vam otežavaju svakodnevni život, potražite savjet stručnjaka.
Karol Pirson (43) saznala je da ima endometriozu tek 20 kasnije, u 31. godini života.
Od 11. godine je imala bolne menstruacije i ponekad joj se činilo da će se onesvjestiti od bola. U kasnim 20-tim počela su krvarenja između dvije menstruacije, a ginekolog joj je rekao da je to od stresa zbog selidbe. Godinu dana kasnije drugi ginekolog je uradio laparoskopski pregled i tek tada je otkriveno da ima endometriozu.
– Osam puta su mi radili laporoskopiju radi uklanjanja tkiva, a u 41. su mi uradili histerektomiju, nisam više mogla da podnesem bol – kaže ona.
HEPATITIS
20-30 godina do dijagnoze
Obično se pogrešno dijagnostikuje kao umor.
Simptomi: hroničan umor, bolovi u zglobovima, kognitivna disfunkcija, odnosno smanjena sposobnost mišljenja, pamćenja.
U kasnijim fazama koža požuti i svrbi, karakteristični su i bol u predjelu abdomena i mučnina.
Virus hepatitisa C prenosi se preko zaražene krvi, na primjer, prilikom transfuzije date prije 1991. (prije nego što je počela analiza krvi na prisustvo ove infekcije), ili preko zaprljanih igala i druge medicinske opreme.
Virus koristi ćelije jetre za razmnožavanje, ali u ranim fazama jetra može da se regeneriše.
– Međutim, prilikom svakog obnavljanja stvara se ožiljno tkivo koje na kraju onemogućava normalno funkcionisanje jetre. To je ciroza – objašnjava dr Stiven Rajder, stručnjak za bolesti jetre u Medicinskom centru u Notingemu.
Tek svaka treća zaražena osoba ima rane simptome, pa se bolest često otkrije tek 30 godina kasnije. Ukoliko se ne liječi, hepatitis c može da skrati život za deset godina.
Kako da saznate da li imate hepatitis:
– Ako mislite da pripadate grupi visokog rizika, a ne osjećate se dobro, treba da uradite analizu krvi – savjetuje dr Rajder.
U rizične grupe spadaju osobe koje su se liječile u inostranstvu, i to ne samo u zemljama visokog rizika poput Egipta i Pakistana, već i u Španiji.
Mišel Toli (51) bolest je otkrivena u novembru prošle godine.
– Porazila me je svijest o tome da živim sa ovim virusom već 29 godina – kaže ona. Naročito je uznemiruje saznanje da bi danas bila mnogo zdravija da joj je bolest otkrivena ranije. Danas ima cirozu i trpi jake bolove. Osim toga, pati od kognitivne disfunkcije i mogla bi da spava po čitav dan.
CELIJAKIJA
13 godina do dijagnoze
Obično se pogrešno dijagnostikuje kao anemija izazvana obilnim menstruacijama, sindrom iritabilnog kolona, ili posljedica neadekvatne ishrane.
Simptomi: Anemija, afte koje se periodično javljaju, umor, bolovi u želucu, dijareja, gubitak kilograma.
Celijakija je prilično česta, ali je za otkrivanje bolesti potrebno u prosjeku 13 godina.
Riječ je o imunološkoj reakciji na gluten – protein sadržan u brašnu, ječmu, raži i ovsu – koja izaziva upale i oštećenje crijeva. Bolest sprečava apsorpciju hranljivih materija, a ako se ne liječi, izaziva anemiju i slabljenje kostiju (usled nedostatka gvožđa i kalcijuma).
Kako da znate da li imate celijakiju? Postoji analiza krvi koja otkriva antitela na gluten.
OSTEOPOROZA
10-20 godina do dijagnoze
Obično se pogrešno dijagnostikuje kao osteomalacija, slabljenje kostiju usljed nedostatka vitamina D.
Simptomi: Prelom kostiju pri najmanjim povredama.
Koštano tkivo se konstantno razgrađuje i obnavlja, a kod ljudi koji pate od osteoporoze, njihova razgradnja se odigrava brže nego obnavljanje. Posljedica su slabe kosti koje pucaju pod najmanjim pritiskom.
– Problem je u tome što je prvi simptom obično prelom – objašnjava dr Stiven Galaher, stručnjak za osteoporozu iz Univerzitetske bolnice “Kraljica Elizabeta” u Glazgovu.
Kada osoba – najčešće žene u post menopauzi ili osobe koje su dugo uzimale steroide – polomi kost, trebalo bi da uradi test gustine kostiju, ali to se obično ne desi. Često se bolest otkrije tek poslije tri preloma.
Kako da saznate da li imate osteoporozu? Ako ste slomili kost pod izuzetno malim pritiskom, uradite test gustine kostiju.
HIPOTIREOZA
5 godina do dijagnoze
Obično se pogrešno dijagnostikuje kao depresija, hormonski poremećaj, na primjer, uzrokovan menopauzom.
Simptomi: gubitak težine, depresija, bezvoljnost, bolovi u mišićima i zglobovima, osjetljivost na hladnoću, suva koža i kosa, kognitivna disfunkcija.
O hipotireozi govorimo kada tiroidna žljezda ne proizvodi dovoljnu količinu hormona, ili ga uopšte ne proizvodi. Taj hormon je neophodan za različite procese koji se odigravaju u tijelu, uključujući i metabolizam.
Nevolja je u tome što se značajan dio populacije osjeća umorno i potišteno, ali to nije zato što imaju problem sa štitnom žlezdom”, kaže stručnjak za dijabetes i metabolizam Univerziteta u Kardifu Kolin Dajan.
Hipotireoza može da bude posljedica napada imunološkog sistema na tiroidnu žlezdu, nedostatka joda, ili raka tiroidne žljezde.
Kako da znate da li imate hipotireozu? Ukoliko imate opisane simptome, uradite analizu krvi kako biste provjerili nivo hormona tiroidne žlezde.
DEMENCIJA
4,5 godina do dijagnoze
Obično se pogrešno dijagnostikuje kao depresija, stres, problemi u vezi.
Simptomi: Slabija koncentracija i pamćenje, teškoće u obavljanju svakodnevnih poslova, promene ličnosti koje se progresivno pogoršavaju.
Prema riječima stručnjaka, bolest se dijagnostikuje u proseku poslije pet godina.
– Kod mladih ljudi obično se javlja demencija koja pogađa prednji dio mozga, pa promjene ponašanja preovladavaju u odnosu na teškoće sa pamćenjem – objašnjava Hilda Hajo, negovateljica i direktor organizacije za pomoć porodici oboljelih od demencije “Dementia UK”.
– Zbog toga se kod njih bolest često pogrešno dijagnostikuje kao depresija ili stres, ili kao posljedica problema u vezi sa partnero – dodaje ona.
Kako da saznate da li imate demenciju? Ako ste zabrinuti, javite se svom ljekaru.
DIJABETES TIP 2
2,4 godine do dijagnoze
Obično se pogrešno dijagnostikuje kao dijabetes tip 1.
Simptomi: Preterana žeđ, umor, često mokrenje.
– Dobra vijest je da se bolest danas brže otkriva iz prostog razloga što češće provjeravamo nivo šećera u krvi – kaže Navid Satar, profesor medicine metabolizma na Univerzitetu u Glazgovu.
Međutim, kod nekih se bolest ipak otkriva sa zakašnjenjem, a kod 50 odsto tih ljudi već je nastupila komplikacija, pokazuju podaci dobrotvorne organizacije “Diabetes UK”.
Istraživanje iz 2006. pokazuje da dijagnoza koja je postavljena sa zakašnjenjem od tri godine povećava rizik od moždanog udara za čak 22 odsto.
Razlog zašto se bolest često otkrije prekasno možda je u tome što se dijabetes tip 2 dijagnostikuje kada se ujutro izmeri nivo šećera od sedam ili više – prepoznatljiviji simptomi, kao što su često mokrenje i žeđ (organizam pokušava da izbaci višak šećera) vidljivi su, međutim, tek kada nivo šećera dostigne 12-15, objašnjava profesor Satar.
Kako da saznate da li imate dijabetes tip 2? Ako pripadate rizičnoj grupi – imate više od 40 godina, višak kilograma i naslage u predelu struka – obratite pažnju na rane simptome i uradite analizu krvi.
