Svaka pomoć Evropske unije /EU/ i iskustva njenih članica dobrodošli su domaćim institucijama u svih 35 poglavlja koja Bosni i Hercegovini predstoje, ali se mora znati ko je za šta u BiH nadležan, rekao je delegat u Domu naroda Parlamentarne skupštine BiH i generalni sekretar Demokratskog narodnog saveza /DNS/ Dragutin Rodić.
„Ako privredni milje, socijalnu i politiku penzijskog osiguranja kreiraju entiteti, onda i izjava Predsjedništva BiH o opredijeljenosti političkih lidera za preduzimanje neophodnih reformi u okviru procesa pristupanja EU mora biti s tim u skladu“, rekao je Rodić.
On je napomenuo da je to moguće ostvariti kroz uspostavljanje efikasnog mehanizma koordinacije svih nivoa vlasti u BiH.
„Mnoge nadležnosti su u ranijem periodu prenesene na nivo BiH pod plaštom funkcionalnosti i racionalnosti, ali su teška životna i socijalna pitanja ostala lokalnim zajednicama i entitetima“, konstatovao je Rodić.
Rodić, koji je 20 godina radio u Fondu PIO, a od 2006. do 2010. godine bio predsjednik Odbora za praćenje stanja u oblasti PIO Narodne skupštine Republike Srpske, ocjenjuje da se prilikom izrade prijedloga Sporazuma o rastu i zapošljavnju nije vodilo dovoljno načina o dostignutom nivou reformi u oblasti PIO i socijalne zaštite, s obzirom na to da je veliki dio predloženih mjera već ugrađen u strateške dokumente Republike Srpske.
„Kada smo razgovarali o pitanjima, kako ih oni zovu, privilegovanih penzija, pokazalo se da učesnici u izradi dokumenta nisu dovoljno upućeni u čitav niz reformi koje je Republika Srpska u penzionom i sistemu socijalne zaštite uradila od 2000. godine do danas, a sve su one išle u pravcu mjesta i uloge Fonda i njegove održivosti, prije svega kao finansijske, a ne socijalne ustanove. Zato je čitav niz prava, kojima je bio opterećen penzijski sistem, a koja nisu proistekla iz staža osiguranja i uplaćenog doprinos, brisan iz Zakona o PIO“, naveo je Rodić.
Penzioni i sistem socijalne zaštite, kao jedan od šest prijedloga EU ekonomskih reformi sadržanih u Sporazumu za rast i zapošljavanje, često se u javnom diskursu izjednačavaju, ali sistem PIO nije kao takav zamišljen, iako je po iznosima penzija često blizak socijali.
„Blagi rast i postepeno usklađivanje penzija u Republici Srpskoj, od kojih će najnoviji biti realizovani i u ovom mjesecu, upravo je i omogućeno zato što je Fond PIO rasterećen nekih drugih davanja, a isplaćuje samo starosne, invalidske i porodične penzije“, istakao je Rodić.
Prema njegovim riječima, od idealnih sedam radnika na jednog penzionera, na bazi čega je uveden sistem međugeneracijske solidarnosti, preko četiri prema jedan u bivšoj Jugoslaviji, došlo se do današnjih 1,13 prema jedan u Republici Srpskoj, a poremećaj sistema proističe iz nepovoljne demografske strukture, porasta broja penzionera i pada broja osiguranika od čijih 18,50 odsto bruto zarade Fond PIO živi.
„Startegija reforme penzijskog sistema u Republici Srpskoj, osim međugeneracijske solidarnosti, predviđeni su drugi i treći stub PIO odnosno kapitalizovana štednja i dobrovoljni penzijski fond, doneseni su i odgovarajući zakoni. Penzijski rezervni fond pokazao se funkcionalnim u rješavanju debalansa, ali dobrovoljni fond nije zaživio jer, nažalost, malo ko, od onih koji imaju sreću da su zaposleni, ima viška novca“, naglasio je Rodić.
On je istakao da je prisutno povjerenje građana u strana životna osiguranja, a nije u domaće, na čemu se takođe treba raditi, a da je istovremeno Fond PIO u izvjesnoj monopolisitičkoj poziciji.
„Osiguranik ne može birati gdje će uložiti 18,50 odsto koliko iznose doprinosi za Fond PIO Republike Srpske od plate svakog zaposlenog radnika. Ukoliko bi se u ovom trenutku taj izbor omogućio, moglo bi doći do urušavanja postojećeg sistema, a to bi trpjele generacije koje jesu ulagale u taj fond, što je neprihvatljivo. Zato se u reformama penzijskog sistema uvijek moraju tražiti dugoročna rješenja“, poručio je Rodić.
On je podsjetio da su dosadašnjim reformskim potezima u Republici Srpskoj ukinute desetine beneficija iz prethodnog sistema i pooštreni uslovi za sticanje prava u oblasti PIO, što već daje određene rezultate i sprečava ekspanziju onih prava koja su uvećana i koja su po drugim osnovama uključena u PIO.
„Predstoji jedna veoma zahtjevna obaveza, a to je da se usklade normativno i stvarno, kako bi se sistem PIO približio samoodrživosti kao svom krajnjem cilju. Mi imamo solidne zakone, ali nije sve svedeno u zakonske okvire. Restriktivnom i rigoroznom politikom potrebno je disciplinovati naplatu doprinosa, smanjiti rad na crno, svesti sivu ekonomiju na minimum i konstantno revidirati stečena prava, a sve u cilju sprečavanja svih mogućih zloupotreba“, pojasnio je Rodić.
On je zaključio da je važeća procjena da je sistem međureligijske solidarnosti i dalje najoptimalnije rješenje kada je u pitanju briga države o građanima treće životne dobi, bez obzira na to što je riječ o veoma teškoj oblasti, opterećenoj nagomilanim problemima koji se ne mogu riješiti preko noći, nego je potreban dug vremenski period i studiozan pristup kakav je Republika Srpska odavno pokrenula.
Katarina Panić
